Barzi (Barzy) Stanisław († 1571), wojewoda krakowski, h. Korczak, z Błożwi w ziemi przemyskiej, dziedzic na Wiśniczu. Ur. się w r. 1529 lub 1530 z ojca Andrzeja, wojskiego medyckiego, podkomorzego przemyskiego, i Anny, siostry Piotra Kmity, marszałka kor. Miał braci Andrzeja, Erazma, siostrę Katarzynę i brata przyrodniego Piotra, kasztelana przemyskiego. Kmita troszczył się o studja siostrzeńców. Stanisław B. wszedł w służbę Zygmunta Augusta 5 I 1551 jako dworzanin i odtąd przez 20 lat pozostawał przy królu. W r. 1556 bawił w Niemczech, towarzysząc królewnie Zofji do Wolfenbüttel. W r. nast. dostał starostwo gródeckie. Przed r. 1557 uzyskał godność sekretarza, 10 I 1562 był starostą śniatyńskim, 3 VIII 1566 otrzymał dożywocie na tem starostwie, w r. 1568 został marszałkiem nadwornym, pod koniec 1570 r. (między 24 X a 14 XI) starostą generalnym (4 I 1570) i wojewodą krakowskim. Zmarł w Krakowie 9 XI 1571. Żonaty był najpierw z Katarzyną Tęczyńską († 21 VI 1566), z którą miał jedynego syna Jana, ponownie z Dorotą Goryńską. Związkom rodzinnym ojca i własnym zawdzięczał znaczny majątek, powstały z fortun Kmity i Tęczyńskich. Cieszył się stałem poparciem kardynała Stanisława Hozjusza, który zalecał go królowi przy sposobności wakansów. Był bowiem B. katolikiem na rojącym się od różnowierców dworze Zygmunta Augusta, jakkolwiek kiedyś według Łasickiego sprzyjał reformacji. Hozjusz wprzągł go do akcji przeciw nowej ewangelji. Gdy zawakowało woj. krak. po Myszkowskim († 16 VI 1570), filarze reformacji małopolskiej, kardynał zabiegał u króla o nie dla B-go, a równocześnie robili starania różnowiercy. Zwycięstwo kandydatury B. obudziło wielkie nadzieje w obozie katolickim, obawy u przeciwników. Nowy wojewoda otrzymał gratulacje od samego papieża Piusa V. Zaraz po przybyciu do Krakowa z pocz. stycznia 1571 i po uroczystem powitaniu przez duchowieństwo i Akademję, której mistrz Grzegorz Czuj z Sambora wydał strofy na uczczenie tej chwili, wezwał B. magistrat do strzeżenia religji kat. i mianował dwóch rajców katolików. Hozjusz instruował go, jak ma działać celem poskromienia różnowierców i likwidacji ich zboru w Krak., tzw. »brogu«. Rozwinięciu skutecznej akcji B-ego w tym kierunku przeszkodził rychły zgon. B. przeszedł do pamięci potomnych jako żarliwy katolik i obrońca Kościoła. Dedykowano mu dzieła religijne w jęz. polskim. W życiu politycznem nie brał żywszego udziału.
Archiwum bisk. we Frauenburgu: rkp. D 30, k. 1, 3; rkp. D 32, k. 146v.; rkp. D 73, k. 57, 58; rkp. Bibljoteki Jagiellońskiej 28/I, k. 102 i rkp. 61, zesz. II, k. 22 i z. VI, k. 34; Metr. kor. w Arch. Gł. w Warszawie, nr 90, 95, 108; Akta podkancl. Fr. Krasińskiego, W. 1879, II; Briefwechsel der Schweizer mit den Polen, wyd. Th. Wotschke, Leipzig 1908; Książki Wincentego Francuza o dawności wiary, przeł. przez Jana Herbesta, Kr. 1563; Vigilantii Gregorii Samboritani carmina, Kr. 1571; Zołtarz Dawidów przez Walentego Wróbla, Kr. 1567; Hosii Stan., Opera, Kolonja 1584, II; Materjały do stosunków kulturalnych w XVI w., wyd. St. Tomkowicz, Kr. 1915; Matricularum summaria, IV–V, wyd. T. Wierzbowski, W.; Scriptores Rerum Polonie, wyd. J. Szujski, Kr. 1872, I; Uchansciana, wyd. T. Wierzbowski, W. 1885–1892, II–IV; Monumenta Poloniae Vaticana, wyd. Theiner, Rzym 1861, II; Paprocki B., Herbarz, Kr. 1858; Niesiecki, Herbarz; Uruski, Rodzina; Barycz H., Kulturalna działalność Kmity, Przemyśl 1925; Roczna i wieczna pamiątka Doroty Barzynej, Kr. 1614.
Stanisław Bodniak